Monero

Monero Nedir?

Monero’nun sitesine göre: Monero, güvenli, özel ve izlenemeyen bir para birimi sistemidir.

Monero, tüm işlemlerinin %100 bağlantısız ve izlenemeyen olmasını sağlamak için özel bir şifreleme yöntemini kullanır.

Gittikçe şeffaflaşan bir dünyada, neden Monero gibi bir şeyin bu kadar cazip hale gelebildiğini görebilirsiniz. Bu yazıda, Monero’nun arkasındaki mekanizmayı göreceğiz ve neyin onu bu kadar özel kıldığını inceleyeceğiz.

Monero’nun kökenleri

Monero nedir, ne değildir bilmek için, Monero’nun tarihçesine bakmamız gerekir. 2012 yılının Temmuz ayında, CryptoNote’un ilk gerçek uygulaması olan Bytecoin piyasaya sürüldü. CryptoNote, merkezi olmayan çeşitli para birimlerini besleyen uygulama katmanı protokolüdür. Birçok yönden bitcoin‘i çalıştıran uygulama katmanına benzer iken, ikisinin birbirinden farklı olduğu çok alanlar vardır.

Bytecoin gelecek vaat etse de, insanlar birçok şüpheli şeyin döndüğünü ve koinlerin %80’inin zaten yayınlandığını fark etti. Böylelikle bytecoin blok zincirinin çatallanmasına (hard fork) ve yeni zincirdeki yeni koinlerin Bitmonero olarak adlandırılmasına karar verildi. Sonrasında Bitmonero, başındaki Bit atılarak sadece Monero olarak adlandırıldı. Monero Esperanto’da “koin” anlamına gelir. Bu yeni blok zincirde, bir blok her iki dakikada bir çıkartılacak ve eklenecektir.

Monero’ya 7 geliştiriciden oluşan bir grup başkanlık ediyor; bunlardan 5 tanesi anonim kalmayı seçerken, ikisi kamuoyuna kendi kimliklerini açıkladılar. Bunlar: David Latapie ve Riccardo Spagni (“Fluffypony”). Proje açık kaynak ve kitlesel fon ile fonlanmıştır.

Monero’nun özellikleri

Peki Monero’yu çok popüler ve talep gören yapan şey nedir? CryptoNote algoritmasının verdiği benzersiz özellikler nelerdir? Hadi inceleyelim.

Özellik #1: Paranın yönetimi tamamen sizdedir.

İşlemleriniz üzerinde tam kontrole sahip olursunuz. Paranızdan siz sorumlusunuz. Kimliğiniz özel olduğu için hiç kimse paranızı harcayıp harcamadığınızı göremez.

Özellik #2: Takas edilebilirdir.

Mahremiyete verdiği önem sayesinde kazandığı bir diğer ilginç özellik de, gerçekten değiştirilebilir ya da takas edilebilir olmasıdır. Değiştirilebilirlik nedir? Investopedia, değiştirilebilirliği şöyle tanımlıyor:

“Değişkenlik bir malın veya bir varlığın diğer bireysel mallarla veya aynı türdeki varlıklarla karşılıklı değiştirilebilirliğidir.”

Peki, ne takas edilebilir ve ne takas edilemez?

Örnekle açıklayalım. Bir arkadaşınızdan 50 TL borç aldığınızı düşünelim. Bu arkadaşınıza borcunuzu yine tam bir 50 TL olarak geri ödeyebilirsiniz. Hatta 2 tane 20 TL ve 1 tane de 10 TL şeklinde de ödeme yapabilirsiniz. Türk lirasının ve diğer pek çok para biriminin değiştirilebilir özelliği vardır.

Şimdi biraz farklı bir örneği inceleyelim. Hafta sonu için bir arkadaşınızın Ferrari’sini ödünç alıp sonrasında ona Renault Clio olarak farklı bir araç verseniz, muhtemelen yüzünüze bir yumruk yersiniz. Hatta arkadaşınızdan Ferrari ödünç alsanız ve farklı bir Ferrari geri verseniz bile onu kabul etmeyecektir. Burada araba “değiştirilemez” varlığa bir örnektir.

Peki kripto para söz konusu olduğunda değiştirilebilirlik derken ne anlaşılıyor?

Kripto paralarda “değiştirilebilirlik”

Örneğin bitcoin’e bir bakalım. Bitcoin, açık defter olmaktan gurur duyuyor. Ancak bunun anlamı, herkesin içindeki işlemleri görmesi ve daha önemlisi, herkesin bu işlemlerin izini görebilmesidir. Bunun temelde anlamını bir örnekle belirtelim. Mesela geçmişte yasadışı işlemlerde kullanılan bir bitcoin satın aldığınızı varsayalım. Bu yasadışı işlem geçmişi sahip olduğunuz bitcoin’in üzerinde sonsuza kadar bir “leke” olarak kalır.

Bazı bitcoin servis sağlayıcıları ve borsalarında, bu “kirletilmiş” paralar asla “temiz” paralar kadar değerli olmayacaktır. Bu, değiştirilebilirliği öldüren bir şeydir ve bitcoine karşı en çok kullanılan eleştirilerden biridir. Sonuçta, satın aldığınız bitcoin’i önceki sahiplerinden birinin yasadışı işlerde kullanmasının cezasını neden siz çekesiniz ki?

İşte burada Monero sahneye çıkıyor. Tüm veriler ve işlemler özel olduğundan, sahip olduğunuz Monero’nun daha önce hangi işlemleri gerçekleştirdiğini kimse bilmiyor ve Monero ile ne satın aldıklarını bilmiyorlar. İşlem geçmişinin asla bilinmemesi, “işlem” izinin varolmadığı anlamına da gelir. Bunun sonucu olarak, “kirletilmiş” Monero ve “temiz” Monero kavramı yoktur ve dolayısıyla değiştirilebilirdir!

Özellik #3: Dinamik Ölçeklenebilirlik

Bitcoin’in ölçeklenebilirlik sorunu, son birkaç ay kripto çevrelerinde çok popüler bir konu oldu. Size sorunun kısa bir özetini vereyim; bitcoin orijinal olarak 1mb’lık blok boyutu limitiyle yaratılmıştır. İlk başlarda bitcoin’in blok boyutu sınırı yoktu, ancak spam işlemlerini önlemek için boyut sınırı getirildi.

Monero, diğer taraftan “önceden belirlenmiş” boyut sınırına sahip değildir, ancak bu da kötü niyetli madencilerin sistemi aşırı oranda büyük bloklarla tıkayabildiği anlamına gelmektedir. Bunun olmasını önlemek için sistemde bir blok cezası uygulanır. Bu şöyle çalışır:

Öncelikle, M100 olarak adlandırılan son 100 bloğun medyan boyutu alınır. Şimdi madencilerin yeni bir blok çıkardıklarını ve her birini “Yeni Blok Boyutu” (NBS-New Block Size) olarak adlandırdıklarını  varsayalım.  NBS> M100 ise, blok ödülü, NBS’nin M100’ü ne kadara aştığının kuadratik bağımlılığı ile azalır.

Bu, eğer NBS, M100’den [%10, %50, %80, %100] daha büyükse, blok ödülünün [%1, %25, %64, %100] azaldığı anlamına gelir. Genellikle, 2*M100’den büyük bloklara izin verilmemektedir ve <= 60kB’lik bloklar her zaman blok ödül cezalarından muaftır.

Özellik #4: ASIC (Uygulama Özel Entegre Devre) Dirençliliği

Monero tam olarak “ASIC’e dirençli” değil, ancak Monero’ya uygun ASIC’lerin üretim maliyeti o kadar yüksek ki, buna değmiyor. Neden böyle? Unutmayın, Monero’yu Bitcoin’den belirgin bir şekilde farklı hale getiren CryptoNote sistemine dayandığını söylemiştik? CryptoNote tabanlı sistemlerde kullanılan hashing algoritmasına “CryptoNight” denir.

Cryptonight daha adil ve daha ademi merkezileştirilmiş bir para sistemi kurmak için yaratılmıştır. Cryptonight içeren kripto para birimlerinin madenciliği yapılamaz. Bunun madencilik havuzlarının oluşumunu önleyeceği ve para biriminin daha eşit bir şekilde dağıtılmasını sağlayacağı umut edildi.

Peki, CryptoNight’ın ASIC dirençli olmasını sağlayan özellikleri nelerdir?

• Cryptonight, çalışması için 2 MB hızlı belleğe ihtiyaç duyar. Bu paralelleştirme hash’lerinin, çipte ne kadar bellek sıkıştırabildiğiyle sınırlıdır ve buna değecek kadar ucuz tutmak demektir. 2 MB bellek, SHA256 devresinden çok daha fazla silikon kullanır.

• Cryptonight, CPU ve GPU dostu olarak geliştirildi, çünkü AES-Ni komut kümelerinden yararlanacak şekilde tasarlandı. Temel olarak, Cryptonight tarafından yapılan bazı işler, modern tüketici makinelerinde çalışırken zaten donanım tarafında yapılmaktadır.

• Monero’yu proof of work algoritmasından “Cuckoo Cycle” (proof of work’ün başka bir formu) geçirmek için görüşmeler yapıldı. Böyle bir geçiş olursa, Monero’nun kullanışlı ASIC’lerinin Ar-Ge’sinde harcanan iş miktarı anlamsız olacaktır.

Özellik #5: Çoklu anahtarlar

Monero’nun daha da kafa karıştırıcı özelliklerinden biri, onun birden fazla anahtarlı oluşudur. Bitcoin, ethereum vs.’de yalnızca bir genel anahtarınız ve bir de özel anahtarınız vardır. Bununla birlikte, Monero gibi bir sistemde, durum bu kadar basit değildir.